Op een van de vakantiereizen, die we meestal fietsend doorbrengen en waarbij we grote afstanden afleggen, veel zien en soms mensen spreken waren we aan het eind van de middag neergestreken op een klein trekkersveldje in het midden van Duitsland, liggend aan de Limesroute, een route langs de grenzen van het voormalig Romeinse rijk.

Net klaar met de laatste pin in de grond slaand, fietste er een wat ouder lijkende meneer het terrein op. De meeste vakantiefietsers zijn te herkennen aan de ondertussen bijna onverslijtbare Ortlieb-fietstassen, sportieve fietskledij en een op de tocht toegesneden fahrrad. Deze meneer had geen van deze dingen en vroeg daardoor de aandacht. Zijn geklede, donkerblauwe broek had hij tot op kniehoogte opgerold, zijn nette schoenen zagen er duidelijk niet echt op hun gemak uit en achterop zijn vouwfiets zat een niet al te grote tas gebonden.

Nadat hij zijn tentje, zonder voorkant had opgezet en uit een broodblik zijn maal had genuttigd, raakten we in gesprek. Gebruikelijkerwijs wissel je dan reiservaringen uit, goede tips en adviezen en geef je je enthousiasme voor de tocht door aan de ander.

Deze meneer vertelde de volgend ochtend vrolijk dat hij door de gesprekjes de zekerheid had gekregen de tocht tot het eind te zullen kunnen gaan maken. Hij had 20 jaar geleden een boekje gekocht in zijn woonplaats Zürich met daarin een reisbeschrijving naar Wenen.

Hij was nu op de helft, en ook al was de ergonomie van zijn fiets niet geheel optimaal, het gezamenlijk genoten enthousiasme had de doorslag gegeven: dat wat hij zich ooit voorgenomen had, ging hij nu ook gewoon uitvoeren. Een mooi effect van zo’n ogenschijnlijk onnozel gesprekje op een camping.

Afgelopen vrijdag was ik met zo ’n vijftig mensen bij elkaar in de ‘creatieve fabriek’  in Hengelo. ’s morgens vroeg op pad, en bij aankomst al onder de indruk van de mooie architectuur van een oud fabriekscomplex. Hergebruik van gebouwen, handen en voeten geven aan duurzaamheid, is een aspect, dat de inhoud van de dag alleen maar heeft onderstreept. Rondom het thema nieuw organiseren, georganiseerd door  Peter Roemaat van Bureau nieuw organiseren, die de dag samen met enthousiaste companen mede vorm gaf, kwam het nieuw organiseren uit de verf: Buiten de kaders denken, niet meegaan met nieuwe ontwikkelingen maar nieuwe ontwikkelingen als het gegeven zien van de huidige tijd, waaraan je je niet (meer) kunt onttrekken. Het mooie van deze dag was dat vorm en inhoud zo mooi pasten en de sprekers de mogelijkheden van het nieuw organiseren, nieuw werken niet ‘vertelden’, maar van uit hun betrekkingen daarmee leefden. en nog, het is een bloeiende en zich als een zwerm(!) uitwaaierende beweging met grillige bewegingen en richtingen. Het leuke vind ik er aan, dat het zoveel doorbreekt, of je wilt of niet, je zult je eraan moeten overgeven, en dat levert veel op: maskers verdwijnen,

Cocreeren, vanuit het boven de tafel gevoerde gesprek naar aanleiding van de verschilllende inbrengen, blijk je net als bij de gestalt, samen tot meer te komen, dan de optelsom van de enkele gedachten.

Dingen gunnen,  luisteren naar de werkvloer

Wat jammer dat het competentiegericht leren weer de boosdoener is in het gesprek tussen bestuur, student en Beter Onderwijs Nederland vandaag in Trouw. Dat wat er over onderwijs in de krant staat, lijkt mij meestal een verhaal dat is samengesteld in een mengbeker waar mijn moeder vroeger de appelmoes in maakte. Die smaakte trouwens goed, maar voor probleemdiagnose in het MBO lijkt me deze aanpak niet gewenst. In één verhaal wordt de vernieuwing in het onderwijs, de invoering van het competentiegericht leren, de eenzijdige aandacht voor algemene vaardigheden in tegenstelling tot vakmanschap, en de te zelfstandige leerling bij elkaar geveegd, zodat er een bijzonder complex probleem is geconstateerd. Maar er is wel een oplossing voor: de kwalificatiedossiers, waar men minstens 4 experimentele vormen van voorbij heeft zien komen, moeten aangepast en men moet weer terug naar vakmanschap.  Maar: het bedrijfsleven heeft het zo gewild.

Ja, het bedrijfsleven wilde het zelf: zij immers wilde alleen maar beroepsvakken.  Ik heb die kwalificatiedossiers (KD ‘s) aardig op mijn netvlies: natuurlijk zijn er dingen op aan te merken, maar men heeft daar geprobeerd, alle ‘algemene vaardigheden’  op het beroep zelf te betrekken. Wat ik zo jammer vind, is dat het probleem binnen het MBO gereduceerd wordt tot nu een verbetering van de Kwalificatiedossiers: en men ziet de problemen al weer aankomen: dat gaat langs eindeloze vergadersessies en zal dus weer heel lang duren. Alsof daarmee de problematiek binnen het MBO van tafel is.

Mijns inziens, zou men ook eens kunnen kijken naar de andere didactiek en de andere instructie die men binnen het Competentie gericht leren nodig heeft, en waar duizenden docenten zich nu over buigen en zich langzaam in bekwamen. Met deelnemers- leerlingen  samen, geven zij vorm aan hún vakmanschap van docent.

Dat er problemen zijn in het MBO moge duidelijk zijn. Wat ik mis is een grondige analyse vooraf, die aangeeft waar het probleem zich precies bevindt, in al haar consequenties. Nu wordt nog te vaak de onderwijsproblematiek van PO, VO en MBO met elkaar verward en vervolgens uitgewerkt. Volgens mij zou een analyse van wát probleemveroorzakende issues per onderwijssoort zijn zoals bijvoorbeeld de gevolgen van onder andere schaalvergroting, marktwerking, teruglopende leerlingenaantallen, en van daaruit een denken in mogelijke verandermogelijkheden leiden tot een degelijker standpunt.

Ik zie het al gebeuren: scholen werken na een aantal experimentele jaren nu met de ingevoerde KD’s, en kunnen straks weer vanuit een ander stramien gaan werken. Gek vind ik het niet, dat docenten daar niet meer enthousiast van worden.

Wat heerlijk!! meemaken dat alle onrust en ongedurigheid met betrekking tot wat me dierbaar is: het onderwijs, geen privé – aangelegenheid is, maar een gedeelde ervaring.

Geen ervaring die zo verstikkend en verlammend kan werken en deuren dicht doet, maar een die ruimte biedt en openingen geeft. Vorige week donderdag hebben meer dan 150 gedreven mensen zich rond onderwijsperikelen geschaard tijdens het 2^e Rijnlands Onderwijscongres in Doetinchem, georganiseerd door “De Limes | nieuw Rijnlands organiseren”.

Het positieve? Vanuit een wens constructief te zoeken naar de Rijnlandse school mensen ontmoeten en samen zoeken naar de bouwstenen van de Rijnlandse school. Een school waar het niet om de output gaat, een tot gereduceerde uitkomst van getallen teruggebrachte leeromgeving, de meetbare output, die over de hoofden van betrokkenen wordt uitgemeten, maar waar de aandacht zich richt op het primair proces: de overdracht van kennis en vaardigheden, zo je wilt competenties.

Wat zo sterk is, dat de jammerklachten niet het gesprek beheersten, maar de echte wens tot “hoe moet het dan wel gaan en hoe kan dat dan wel georganiseerd worden”. En nee, de concrete school is nog niet in de steigers, maar wel de bereidheid om te zoeken naar hoe dat dan wél kan.

Geweldig nieuws voor al die betrokken mensen die het onderwijs een warm hart toedragen: het gaat gebeuren.